Bazı gıda maddesi etiketlerinde “Tavsiye Edilen Tüketim Tarihi (TETT)” bazılarında ise “Son Tüketim Tarihi (STT)” şeklinde iki tür tarih ifadesi kullanılmaktadır. Bu ifadeler arasındaki farkın tam ve doğru anlaşılması, hangi tarihlemede tüketicinin nasıl davranacağını bilmesi oldukça önemlidir. Verdiğim seminerlerde, iki ifade arasındaki farkın çoğunlukla bilinmediğini ya da kavramlarda karışıklık yaşadıklarını gözlemledim. Bu yazıda örneklerle bu konuyu netleştirmeye çalışacağım.
SON TÜKETİM TARİHİ (STT)
Bir gıda maddesinin etiketinde son tüketim tarihi (STT) ifadesi kullanılmışsa, o gıda belirtilen tarihe kadar tüketilmelidir.Bunun nedeni son tüketim tarihi geçmiş gıdaların “Güvenilir olmayan gıda” olarak kabul edilmesidir.
Son tüketim tarihi (STT) geçen bir gıda maddesi, ambalajı bozulmadan ,uygun koşullarda saklanmış bile olsa pişirilmemeli, dondurulmamalı ve tüketilmemelidir.
UHT süt kutusu üzerindeki STT örneği
Son tüketim tarihi (STT), geçmiş bir gıda maddesi halen güzel görünüyor, kokuyor olabilir. Ancak bu duruma güvenilmemelidir. Patojen yani hastalık yapan mikroorganizmalar ve toksinleri, bir gıda maddesinde yüksek miktarda bulunsa bile, o gıdanın tadında, kokusunda, görünümünde bir değişikliğe neden olmayabilir ve fark etmeden tüketip zehirlenilmesi mümkündür. Hastalık yapan mikroorganizmaların, gıda maddelerinde az sayıdaki varlıkları bile hastalık oluşturmalarına neden olabilir.
Örnek krema saklama talimatı ve STT
Son tüketim tarihine kadar etikette yazan ” Buzdolabında Saklayınız ” ,” 2-4°C de muhafaza ediniz ” , ” -18°C ‘de muhafaza ediniz ” ve benzeri saklama koşullarına da titizlikle uyulmalıdır. Aksi taktirde belirtilen son tüketim tarihi anlamını yitirir ve gıda maddesi belirtilen süreden daha önce bozularak, zehirlenme riski oluşturabilir.
Son tüketim tarihi mevzuatımızda şu şekilde tanımlanmıştır:
Son tüketim tarihi;“Mikrobiyolojik açıdan kolay bozulabilen ve bu yüzden kısa bir süre sonra insan sağlığı açısından tehlike teşkil etmesi muhtemel olan gıdaların tüketilebileceği son tarihi ifade eder.”
TGK Gıda Etiketleme ve Tüketicileri Bilgilendirme Yönetmeliği
Son tüketim tarihi, “..…tarihine kadar tüketiniz / tüketilir ” şeklinde de belirtilebilir.
TAVSİYE EDİLEN TÜKETİM TARİHİ (TETT)
Tavsiye edilen tüketim tarihi, bir gıda maddesinin özelliklerini üst düzeyde koruduğu tarihtir. Bir anlamda, kalite ile ilişkili bir ifadedir. Etiketi üzerinde tavsiye edilen tüketim tarihi verilmiş bir gıda maddesi, ambalajının zarar görmemiş ve saklama talimatlarının da yerine getirilmiş olması koşullarıyla, belirtilen tarihten sonra da güvenlidir. Ancak en iyi halinde olmayabilir.
Tüketici tavsiye edilen tüketim tarihi geçmiş bir gıdayı çöpe atmadan önce ambalajının sağlamlığını, görünümünü, tadını, kokusunu kontrol ederek, tüketme kararını verebilir.
Geçmiş yıllarda tarih ifadesi olarak sadece son tüketim tarihi kullanılırdı. 10 yılı aşan süredir hem ülkemizde hem de Avrupa Birliği’nde bu iki farklı ifadenin kullanımı başladı. Tavsiye Edilen Tüketim Tarihi (TETT) ifadesi gıda israfını azaltmak amacıyla çıkarılmıştır.
Tavsiye edilen tüketim tarihini makarna, un, pirinç, çikolata, bitkisel yağlar gibi ürünlerde görmekteyiz. Mevzuatımızda :
“Tavsiye edilen tüketim tarihi: Uygun şekilde muhafaza edildiğinde, gıdanın kendine has özelliklerini koruduğu süreyi gösteren tarihiifade eder.“
TGK Gıda Etiketleme ve Tüketicileri Bilgilendirme Yönetmeliği
Bir gıda maddesi için Son tüketim tarihi mi (STT), Tavsiye Edilen Tüketim Tarihi (TETT) mi kullanılması gerektiği pek çok değişkene bağlı olarak belirlenir. Tüketici olarak bizim yapmamız gereken, her defasında ürün etiketini okumalı, hangi tarih ifadesinin kullanıldığına dikkat etmeli, talimatlara uymalı ve tarihleme türünün gerektirdiği şekilde ürünü değerlendirmeliyiz.
Tavsiye edilen tüketim tarihi (TETT) geçmiş ürünler piyasada bulunabilir mi?
Bu durum mevzuatımızda şu şekilde yer almaktadır :
“Tavsiye Edilen Tüketim Tarihi (TETT) ürünün son tüketilmesi gereken tarihi değil,ürünün kalite özelliklerini koruyabildiği tarihtir. “Tavsiye Edilen Tüketim Tarihi (TETT) geçtikten sonra gıda güvenilir olması, tat, koku, görünüş gibi bozulmaların olmaması koşulu ile piyasada bulunabilir. Tavsiye edilen tüketim tarihi geçmiş gıdaların insan tüketimine uygunluğunun kontrolü gıda işletmecilerinin sorumluluğundadır.“
TGK Gıda Etiketleme Ve Tüketicileri Bilgilendirme Yönetmeliği Hakkında Kılavuz
Kılavuzda da belirtildiği gibi tavsiye edilen tüketim tarihi geçmiş ürünler , belirli koşullarda gıda işletmecilerinin sorumluluğu altında piyasada bulunabilir. Son tüketim tarihi geçmiş gıda maddeleri ise kesinlikle satışa sunulamaz.
DİKKATİMİZDEN KAÇMASIN !
SON TÜKETİM TARİHİ ve TAVSİYE EDİLEN TÜKETİM TARİHİ SAKLAMA VE KULLANMA TALİMATLARINA UYULMASI DURUMUNDA GEÇERLİDİR.
Tüketici olarak gıda maddesini satın aldıktan sonra etiket üzerinde belirtilen saklama ve kullanma talimatlarına uyma sorumluluğumuz vardır. Aksi takdirde belirtilen tarihler anlamını yitirir. Gıda maddesi yazılı tarihten daha önce bozulur ya da özelliklerini kaybeder.
Son tüketim tarihi ifadesi kullanılan gıda maddesine bir örnek :
Hazır kıyma paketi üzerindeki STT örneği
Kıymanın etiketine dikkat ederseniz; saklama koşulu olarak, orjinal ambalajı açılmadan buzdolabında (0 ile +2°C) sıcaklıkta bulundurulması koşuluyla son tüketim tarihi 04.09.2022 olarak belirtilmiştir.
Bir örnek vermek gerekirse bu ürününün buzdolabında 0°C sıcaklık sağlayan et-balık muhafaza bölümü yerine + 4°C’deki soğutucu bölümünde muhafaza edilmesi ürünün son tüketim tarihinden daha erken bozulmasına neden olacaktır.
Tavsiye edilen tüketim tarihi kullanılan gıda maddesine bir örnek :
Çikolata saklama talimatı ve TETT örneği
Çikolata etiketine dikkat ederseniz saklama koşulu olarak: Buzdolabına konulmaması, 18 – 22 °C ‘de muhafaza edilmesi, ısıdan, nemden ve kokudan uzak tutulması gerektiği belirtiliyor.
Bu talimatlara uyulmaz ise çikolatanın yapısı, tadı, belirtilen tarihten daha kısa süre önce değişime uğrayacaktır.
Ürünün muhafazasında uyulması gereken koşullar ile tarihler aynı anda okunacak şekilde etikette belirtilmek zorundadır .
Mevzuatımızda:
“Ürünün muhafaza edilmesi sırasında uyulması gereken koşullar varsa, bu ifade son tüketim tarihi/tavsiye edilen tüketim tarihi veya tarihe atıf yapan ifade ile aynı anda okunabilecek şekilde belirtilir.“
TGK Gıda Etiketleme Ve Tüketicileri Bilgilendirme Yönetmeliği Hakkında Kılavuz
DONDURULDUĞU TARİH
Dondurulmuş halde satılan bir gıda maddesinin, dondurulma tarihi etiket üzerinde gün, ay ve yıl olarak belirtilir. Bu tarihin yanına TETT veya STT’ den hangisi uygunsa yazılır. Kişisel gözlemim bu işaretlemenin henüz tam yaygınlaşmadığı, dondurulma tarihi yerine çoğunlukla “Üretim tarihi” ifadesinin kullanıldığıdır.
Dondurulma tarihi ve son tüketim tarihinin birlikte belirtilmesi.
ÜRETİM TARİHİ
Gıda maddeleri etiketinde üretim tarihi belirtilmesi *özel bir hüküm olmadıkça zorunlu değildir, üretici isterse yazabilir. Üretim tarihi belirtilmesinin zorunlu olduğu yıllarda tüketiciler çoğunlukla en yeni tarihli ürünü tercih ediyordu. Bu durum ise tarihi geçmemiş pek çok gıdanın, satılamayarak rafta kalması ve israf olması sonucunu doğurmaktaydı.
İsteğe bağlı üretim tarihi belirtilmiş ve belirtilmemiş ton balığı konservesi örnekleri
*Olgunlaştırılarak piyasaya arz edilen peynirlerin etiketlerinde son tüketim tarihine ilave olarak gün/ay/yıl olarak üretim tarihi de belirtilir. TÜRK GIDA KODEKSİ PEYNİR TEBLİĞİ (TEBLİĞ NO: 2015/6)
Belirttiğim gibi dondurulmuş ürünlerde üretim tarihi değil dondurulma tarihi yazılması gerekmektedir. Ancak sanırım üreticiler aynı anlama geldiği düşüncesiyle çoğunlukla üretim tarihi ifadesini kullanmaya devam etmektedirler.
Son güncelleme tarihi : 01.04.2022
Kaynaklar
TÜRK GIDA KODEKSİ GIDA ETİKETLEME VE TÜKETİCİLERİ BİLGİLENDİRME YÖNETMELİĞİ Resmi Gazete 26 Ocak 2017 Sayı : 29960 (Mükerrer)
TÜRK GIDA KODEKSİ GIDA ETİKETLEME VE TÜKETİCİLERİ BİLGİLENDİRME YÖNETMELİĞİ HAKKINDA KILAVUZ Onay Tarih / Sayı29.04.2020 – 1247832
Bazı gıda maddesi etiketlerinde “Tavsiye Edilen Tüketim Tarihi (TETT)” bazılarında ise “Son Tüketim Tarihi (STT)” şeklinde iki tür tarih ifadesi kullanılmaktadır. Bu ifadeler arasındaki farkın tam ve doğru anlaşılması, hangi tarihlemede tüketicinin nasıl davranacağını bilmesi oldukça önemlidir. Verdiğim seminerlerde, iki ifade arasındaki farkın çoğunlukla bilinmediğini ya da kavramlarda karışıklık yaşadıklarını gözlemledim. Bu yazıda örneklerle bu konuyu netleştirmeye çalışacağım.
SON TÜKETİM TARİHİ (STT)
Bir gıda maddesinin etiketinde son tüketim tarihi (STT) ifadesi kullanılmışsa, o gıda belirtilen tarihe kadar tüketilmelidir.Bunun nedeni son tüketim tarihi geçmiş gıdaların “Güvenilir olmayan gıda” olarak kabul edilmesidir.
Son tüketim tarihi (STT) geçen bir gıda maddesi, ambalajı bozulmadan ,uygun koşullarda saklanmış bile olsa pişirilmemeli, dondurulmamalı ve tüketilmemelidir.
Son tüketim tarihi (STT), geçmiş bir gıda maddesi halen güzel görünüyor, kokuyor olabilir. Ancak bu duruma güvenilmemelidir. Patojen yani hastalık yapan mikroorganizmalar ve toksinleri, bir gıda maddesinde yüksek miktarda bulunsa bile, o gıdanın tadında, kokusunda, görünümünde bir değişikliğe neden olmayabilir ve fark etmeden tüketip zehirlenilmesi mümkündür. Hastalık yapan mikroorganizmaların, gıda maddelerinde az sayıdaki varlıkları bile hastalık oluşturmalarına neden olabilir.
Son tüketim tarihine kadar etikette yazan ” Buzdolabında Saklayınız ” , ” 2-4°C de muhafaza ediniz ” , ” -18°C ‘de muhafaza ediniz ” ve benzeri saklama koşullarına da titizlikle uyulmalıdır. Aksi taktirde belirtilen son tüketim tarihi anlamını yitirir ve gıda maddesi belirtilen süreden daha önce bozularak, zehirlenme riski oluşturabilir.
Son tüketim tarihi mevzuatımızda şu şekilde tanımlanmıştır:
Son tüketim tarihi, “..…tarihine kadar tüketiniz / tüketilir ” şeklinde de belirtilebilir.
TAVSİYE EDİLEN TÜKETİM TARİHİ (TETT)
Tavsiye edilen tüketim tarihi, bir gıda maddesinin özelliklerini üst düzeyde koruduğu tarihtir. Bir anlamda, kalite ile ilişkili bir ifadedir. Etiketi üzerinde tavsiye edilen tüketim tarihi verilmiş bir gıda maddesi, ambalajının zarar görmemiş ve saklama talimatlarının da yerine getirilmiş olması koşullarıyla, belirtilen tarihten sonra da güvenlidir. Ancak en iyi halinde olmayabilir.
Tüketici tavsiye edilen tüketim tarihi geçmiş bir gıdayı çöpe atmadan önce ambalajının sağlamlığını, görünümünü, tadını, kokusunu kontrol ederek, tüketme kararını verebilir.
Geçmiş yıllarda tarih ifadesi olarak sadece son tüketim tarihi kullanılırdı. 10 yılı aşan süredir hem ülkemizde hem de Avrupa Birliği’nde bu iki farklı ifadenin kullanımı başladı. Tavsiye Edilen Tüketim Tarihi (TETT) ifadesi gıda israfını azaltmak amacıyla çıkarılmıştır.
Tavsiye edilen tüketim tarihini makarna, un, pirinç, çikolata, bitkisel yağlar gibi ürünlerde görmekteyiz. Mevzuatımızda :
Bir gıda maddesi için Son tüketim tarihi mi (STT), Tavsiye Edilen Tüketim Tarihi (TETT) mi kullanılması gerektiği pek çok değişkene bağlı olarak belirlenir. Tüketici olarak bizim yapmamız gereken, her defasında ürün etiketini okumalı, hangi tarih ifadesinin kullanıldığına dikkat etmeli, talimatlara uymalı ve tarihleme türünün gerektirdiği şekilde ürünü değerlendirmeliyiz.
Tavsiye edilen tüketim tarihi (TETT) geçmiş ürünler piyasada bulunabilir mi?
Bu durum mevzuatımızda şu şekilde yer almaktadır :
Kılavuzda da belirtildiği gibi tavsiye edilen tüketim tarihi geçmiş ürünler , belirli koşullarda gıda işletmecilerinin sorumluluğu altında piyasada bulunabilir. Son tüketim tarihi geçmiş gıda maddeleri ise kesinlikle satışa sunulamaz.
DİKKATİMİZDEN KAÇMASIN !
SON TÜKETİM TARİHİ ve TAVSİYE EDİLEN TÜKETİM TARİHİ SAKLAMA VE KULLANMA TALİMATLARINA UYULMASI DURUMUNDA GEÇERLİDİR.
Tüketici olarak gıda maddesini satın aldıktan sonra etiket üzerinde belirtilen saklama ve kullanma talimatlarına uyma sorumluluğumuz vardır. Aksi takdirde belirtilen tarihler anlamını yitirir. Gıda maddesi yazılı tarihten daha önce bozulur ya da özelliklerini kaybeder.
Son tüketim tarihi ifadesi kullanılan gıda maddesine bir örnek :
Kıymanın etiketine dikkat ederseniz; saklama koşulu olarak, orjinal ambalajı açılmadan buzdolabında (0 ile +2°C) sıcaklıkta bulundurulması koşuluyla son tüketim tarihi 04.09.2022 olarak belirtilmiştir.
Bir örnek vermek gerekirse bu ürününün buzdolabında 0°C sıcaklık sağlayan et-balık muhafaza bölümü yerine + 4°C’deki soğutucu bölümünde muhafaza edilmesi ürünün son tüketim tarihinden daha erken bozulmasına neden olacaktır.
Tavsiye edilen tüketim tarihi kullanılan gıda maddesine bir örnek :
Çikolata etiketine dikkat ederseniz saklama koşulu olarak: Buzdolabına konulmaması, 18 – 22 °C ‘de muhafaza edilmesi, ısıdan, nemden ve kokudan uzak tutulması gerektiği belirtiliyor.
Bu talimatlara uyulmaz ise çikolatanın yapısı, tadı, belirtilen tarihten daha kısa süre önce değişime uğrayacaktır.
Ürünün muhafazasında uyulması gereken koşullar ile tarihler aynı anda okunacak şekilde etikette belirtilmek zorundadır .
Mevzuatımızda:
DONDURULDUĞU TARİH
Dondurulmuş halde satılan bir gıda maddesinin, dondurulma tarihi etiket üzerinde gün, ay ve yıl olarak belirtilir. Bu tarihin yanına TETT veya STT’ den hangisi uygunsa yazılır. Kişisel gözlemim bu işaretlemenin henüz tam yaygınlaşmadığı, dondurulma tarihi yerine çoğunlukla “Üretim tarihi” ifadesinin kullanıldığıdır.
ÜRETİM TARİHİ
Gıda maddeleri etiketinde üretim tarihi belirtilmesi *özel bir hüküm olmadıkça zorunlu değildir, üretici isterse yazabilir. Üretim tarihi belirtilmesinin zorunlu olduğu yıllarda tüketiciler çoğunlukla en yeni tarihli ürünü tercih ediyordu. Bu durum ise tarihi geçmemiş pek çok gıdanın, satılamayarak rafta kalması ve israf olması sonucunu doğurmaktaydı.
*Olgunlaştırılarak piyasaya arz edilen peynirlerin etiketlerinde son tüketim tarihine ilave olarak gün/ay/yıl olarak üretim tarihi de belirtilir. TÜRK GIDA KODEKSİ PEYNİR TEBLİĞİ (TEBLİĞ NO: 2015/6)
Belirttiğim gibi dondurulmuş ürünlerde üretim tarihi değil dondurulma tarihi yazılması gerekmektedir. Ancak sanırım üreticiler aynı anlama geldiği düşüncesiyle çoğunlukla üretim tarihi ifadesini kullanmaya devam etmektedirler.
Son güncelleme tarihi : 01.04.2022
Kaynaklar