GIDA MADDELERİ MEYVELER

“AVOKADO” nasıl olgunlaştırılır? nasıl hazırlanır ? nasıl muhafaza edilir ? Avokado çeşitleri.

"Alanya avokadosu" , "Bebek avokado ", Hass ve fuerte çeşitleri

Avokado adı verilen Persea americana ‘nın insanlar tarafından tüketilmesiyle ilgili en eski bulgular M.Ö 10.000 yılına aittir. Bu kanıtlar Meksika’nın Puerta eyaletindeki bir mağarada bulunmuştur.

Avokado bugüne kadar pek çok isimle anılmıştır. Bunlardan bazıları şunlardır:

Armuda benzeyen şekli ve bazı çeşitlerin timsahı andıran engebeli yeşil bir kabuğa sahip olmasından dolayı “Timsah Armudu”, Orta Amerika’ya özgü bir meyve olması nedeniyle “Amerikan Armudu”, yüksek yağ içeriği ve etinin kıvamından dolayı “Tereyağı Meyvesi” ,yetiştirildiği yörelerde halkın besin kaynağı olması nedeniyle “Fakirin Tereyağı”, doğurganlığı olumlu etkilediği inanışıyla “Doğurganlık Meyvesi”.

“Fakirin Tereyağı” adlandırması günümüzde “Zenginin Yağı” olarak değiştirilmeli diye düşünüyorum. Çünkü avokado yüksek besin değeri, özgün tadı ve sadece sınırlı bölgelerde yetişebiliyor olması nedeniyle ; talebi ve fiyatı yüksek, zengin ülkelere ihraç edilen bir meyvedir.

AVOKADONUN ÖZELLİKLERİ

Avokado sebze gibi tüketilen bir meyvedir. Avokado büyük ve tek bir tohuma sahiptir. Yendiğinde tatlı olmaması nedeniyle sebze olduğunu düşündürse de biyolojik olarak bir meyvedir.

Avokadonun yetiştirildiği yerler nerelerdir?

Subtropik ve tropik iklimlerde yetişebilmektedir. Anavatanı Meksika’nın Puerto eyaletidir. Dünya’da avakado üretimi en fazla olduğu ilk 3 ülke Meksika (%33’si), Dominik Cumhuriyeti (%10’u) ve Peru (%7,7’si) ‘dur. Önemli avakado üreticisi ülkeler arasında Endonezya, Kolombiya, Brezilya, Kenya, A.B.D gibi ülkeler de vardır.

Ülkemizde ise gittikçe artan bir avakado üretimi ve tüketimi vardır. Üretim 80′ li yıllardan itibaren artmaya başlamıştır.TÜİK verilerine göre 2002 yılında 400 ton olan avokado üretimimiz, 2020 yılı itibariyle 5923 tona ulaşmıştır.

Ülkemizde avokado üretimi Antalya, Mersin, Hatay ve Muğla illerinde yapılmaktadır.En çok üretim Antalya ilinde özellikle Gazipaşa ve Alanya ilçelerindedir. Antalya toplam üretimin %80′ ni gerçekleştirirken, yaklaşık %15 ‘lik bir üretim ise Mersin’dedir.

Türkiye ‘nin avokado ihracatı da her geçen yıl artmaktadır. Rusya, Romanya, Ukrayna ve Almanya,İngiltere başta olmak üzere 33 farklı ülkeye avakado ihracatı yapılmaktadır.

Avokado neden değerli bir besindir?

Avokadoyu değerli hale getiren bileşenler yağ, mineral, vitamin ,antioksioksidan ve lif içeriğidir.

1.Avokadonun kremsi dokusu içerdiği yağdan kaynaklanmaktadır. Çeşidine ve üretim faktörlerine bağlı olarak %8 ile %20 arasında değişebilen oranlarda yağ içerir ( ortalama %15 ).Yağın özelliği, kendisini oluşturan yağ asitlerinin büyük bir kısmının(%76’sı), kalp sağlığı açısından önem taşıyan tekli doymamış yağ asitleri olmasıdır. Bu yönüyle zeytin ve fındık yağıyla benzerlik gösterir.

Küçük boyutlu avokadolar yağlı, büyük boyutlu avokadolar ise daha az yağlı olma eğilimindedirler.

2. Avokadoda 20′ ye yakın farklı vitamin ve mineral vardır. Bunlardan C , E, B5 , B9 ve K vitaminlerini ,mineralerden de potasyumu önemli düzeyde içermektedir.

3. İçeriğinde glutathion ve lutein gibi doğal antioksidanlara bulunmaktadır. Kremsi dokusuna rağmen lif miktarı da oldukça yüksektir.

AVOKADO ÇEŞİTLERİ

Dünyada 1000′ i aşan sayıda avokado çeşidi olduğu belirtilmektedir. En yaygın olarak üretilen avokado çeşitleri Hass ve Fuerte‘ dir. Ülkemizde ise en çok Fuerte çeşidi üretilmektedir. Ayrıca Hass, Bacon, Zutano, Ettinger, Wurtzz çeşitleri de bulunmaktadır.

FUERTE AVOKADO : Coğrafi işaretli, “Alanya Avokadosu”, Fuerte cinsi avokadodur. Türk Patent Enstitüsü tarafından menşe adı coğrafi işareti* 2018 yılında tescillenmiştir. Alanya Avokadosu’nun coğrafi sınırları Alanya ve Gazipaşa ilçelerinin tamamıdır.Bölgede yetiştirilen fuerte avokadoların ithal ürünlerden morfolojik ve besinsel içerik bakımından farklılaştığı yapılan çalışmalarda görülmüştür.

Alanya avokadosu ( Fuerte cinsi )

( *Menşe adı coğrafi işareti: Bir ürünün menşe adı tescili alabilmesi için tüm üretim, işleme ve hazırlık süreçlerinin belirlenen coğrafi alan sınırları içerisinde gerçekleşmesi gerekir.)

Alanya avokadosu ve tozlaşmayan bebek avokadolar.

Kaliforniya’da 1913 yılında yaşanan büyük don felaketinden zarar görmeden çıkmış olması yani soğuğa dayanabilme yeteneği nedeniyle İspanyolca’da “güçlü” anlamına gelen “Fuerte” adı verilmiştir. Kalın kabuklu ve kolay soyulabilir bir çeşittir. Meyve ağırlığı 250-300 gram civarındadır. Hasat periyodu Kasım-Nisan ayları arasıdır.

HASS AVOKADO : Ülkemizde yetiştirilebilen ve ithalatı da yapılan Hass çeşidi , dünyadaki en popüler avakado çeşididir. Kaliforniyalı bir postacı iken aynı zamanda bahçıvanlıkla da uğraşan Rudolph Hass tarafından 1926 yılında geliştirilmiştir.

Hass çeşidi avokado

Oldukça engebeli bir kabuk yapısına sahiptir. Olgunlaştığında diğer avokado çeşitlerinden farklı olarak mor-siyah arası koyu renkli bir görünüme bürünür. Meyve ağırlığı 160-180 gram arası, orta büyüklüktedir. Fiyatı diğer çeşitlere göre pahalıdır. Meyve eti ise çok lezzetlidir.

BEBEK / KOKTEYL / ÇEKİRDEKSİZ AVOKADO : Avokado ağaçları belirli bir oranda çekirdeksiz avokado üretirler. Bunlar tozlaşmayan avokadolardır. Ülkemizde üreticiler bu avokadoları “bebek avokado” ya da “çekirdeksiz avokado” adıyla satmaktadırlar. Diğer pek çok ülkede ise “kokteyl avokado” adıyla pazarlanmaktadır. Özel olarak üretimleri de sözkonusudur.

Kokteyl/Bebek/Çekirdeksiz Avokado (Fuerte çeşidi)

Yukarıdaki fotoğrafta Alanya’dan internet siparişiyle aldığım avokadoları görüyorsunuz fuerte çeşidi bebek avokadoların, pürüzsüz meyve eti yapısını ve tadını çok beğendiğimi belirtmek isterim.

(BAKINIZ : yemek tarifi / mezeler / guacamole )

AVOKADONUN OLGUNLAŞTIRILMASI

Avokado klimakterik bir meyvedir. Meyve ağaç üstünde olgunlaşmaya başlar, ancak esas olgunlaşma, yani yenilecek hale gelmesi ağaçtan koparıldıktan sonraki gelişmelerle tamamlanır. Olgunlaşma diğer klimakterik meyvelerde olduğu gibi, hasat olumu (ağaç olumu) ve yeme olumu olmak üzere iki dönemdir.

Avokadonun hasat edilmesi için ulaşması gereken olum “hasat olumu”, koparıldıktan sonra yenilebilmesi için gerekli olan olum ise “yeme olumu”dur.

Hass çeşidi avokadonun ağaç olumu ve yeme olumu

Avokado, istenilen ticari olgunluk ya da ağaç olumunun sağlanmasından sonra 5-6 ay veya daha uzun bir süre ağaç üzerinde kalabilmektedir. Ticari olgunluğa gelen avokado ağaç üzerinde bırakılarak muhafaza edilebileceği gibi soğuk muhafaza depolarına da alınabilmektedir. Soğuk havada muhafaza edilecek avokadolar yeşil olarak toplanır ve depoda 5 – 7 °C ‘de 1-2 ay saklanabilir.İhtiyaç oldukça tüketime gönderilir.

Satın aldığımız sert bir avokadoyu nasıl olgunlaştırıp yemeye hazır hale getirebiliriz?

Yeme olgunluğuna gelmiş bir avokado, yumuşamış olmalı ancak baskıya hafif bir direnç gösterebilmeli, içene çökmemelidir.

Avokadoyu yeme olgunluğuna getirme teknikleri :

1.Oda sıcaklığında bırakarak olgunlaştırma :

Avokado için en ideal olgunlaştırma metodu, oda sıcaklığında bekletilerek kendiliğinden olgunlaşmasıdır. Yeni hasat edilmiş bir avokado, mutfakta oda sıcaklığında bırakılarak 7-10 günde olgunlaşır. Satın alınmadan önce kaç gün beklediğine bağlı olarak bu süre kısalacaktır.

2.Kağıt torba içerisinde olgunlaştırma :

Daha kısa sürede olgunlaştırmak için, avokado soluyabilen* malzemeden yapılmış bir kağıt torbanın içerisine konur. Torbanın ağzı kapatılır. Avokado gibi klimakterik meyveler olgunlaşmaları sırasında etilen gazı (olgunlaşma hormonu) üretirler. Etilen gazı aynı zamanda olgunlaşmayı da tetiklemektedir. Bu sayede avokado kendi ürettiği etilen gazının torbada birikmesiyle 4 gün ya da daha kısa bir sürede olgunlaşır.

(* Kağıt torba kullanma nedeni meyvenin hava alabilmesinin sağlanması ve metabolizmanın devam ettirilmesidir.)

3.Kağıt torba içerisinde muz ya da elma ile olgunlaştırma:

Kağıt torba içerisinde elma ile olgunlaştırma

Avokadoyu çok daha da kısa sürede yeme olgunluğuna getirmekte kullanılan teknik, torbanın içerisindeki avokadonun yanına etilen gazı üreten elma ve muz gibi klimakterik meyvelerden konulmasıdır. Böylece torba içerisinde iki kat yada daha fazla etilen gazı birikmesinin sağlanacak ve olgunlaşma süresi çok daha kısa olacaktır.

AVOKADONUN MUHAFAZASI VE HAZIRLANMASI

Avokado nasıl muhafaza edilir ?

Avokado sert haldeyken buzdolabına konulması önerilmez. Bu avokadonun düzensiz olgunlaşmasına neden olabilir. Yumuşadıktan sonra hemen tüketmeyecekseniz buzdolabına koyabilirsiniz .

Avokadoyu yumuşatılmış ( yeme olgunluğunda ) aldığınızda, bir kaç günden bir haftaya kadar buzdolabında bütün halde muhafaza edebilirsiniz. Muhafaza süresi aldığımız andaki olgunluk düzeyine göre değişecektir.

Kesilmiş ancak tamamı yenmemiş avokado nasıl muhafaza edilir ?

Avokadonun bir kısmını kullandıysanız, geri kalan kısmını buzdolabında kapalı bir kapta saklayınız. Açıkta kalan yüzeye limon suyu sürmek, havadaki oksijenin avokadoyu karartmasını önleyecektir.

Avokado nasıl soyulur ve hazırlanır?

Avokadonun antioksidanlar açısından en zengin yeri, koyu yeşil renkli kabuğa en yakın bölgedir. Mümkün olduğunca kabukta bırakılmamalıdır.

Avokado soyma ve dilme : Eşit 4 parça olacak şekilde kesildiğinde bıçağa gerek kalmaksızın hem çekirdeği çıkacak, hem de kolayca soyulacaktır.

Avokado hazırlama: Avokado önce boydan boya ikiye ayırılmalıdır. Bıçakla çekirdeğini çıkarıp ,bir kaşık yardımıyla da tüm yeşil tabakayı içine alacak şekilde etini sıyırabilirsiniz.

Kaynaklar

  • Gölge, Ö . (2020). Alanya ve Gazipaşa’da Üretilen Avokadolarda Pestisit Kalıntı Varlığının Araştırılması ve Quechers Analiz Metodunun Verifikasyonu . Uluslararası Tarım ve Yaban Hayatı Bilimleri Dergisi , 6 (2) , 229-245 
  • Dr. Süleyman BAYRAM , Avakado Yetiştiriciliği , arastirma.tarimorman.gov.tr/batem
  • data.tuik.gov.tr
  • No: 386 – Menşe adı ALANYA AVOKADOSU sicil belgesi
  • avocadosfrommexico.com
  • californiaavocado.com