TÜRKİYE’NİN COĞRAFİ İŞARETLİ BEYAZ PEYNİRLERİ : “Ezine Beyaz Peyniri”, “Edirne Beyaz Peyniri” ve “Kırklareli Beyaz Peyniri”
Dikkat ediniz bu isimleri etikette kullanmanın şartları var !
"Ezine Peyniri" keçi, koyun ve inek sütlerinin karışımından hazırlanır!
"Edirne Beyaz Peyniri" mahreç işaretine sahiptir!
"Kırklareli Beyaz Peyniri" hem paçal sütten hem de inek sütünden yapılabilir....
Coğrafi işaret* tescili, bir ürünün gerçek üreticisini koruyan, tüketicinin taklit ürünlerle aldanmasını önleyen, tek bir üretici için değil uygun üretim yapan o coğrafyadaki her üretici için geçerli haklar sağlayan, yöresel ürünlerin yok olmasını önleyerek kültürümüzü korumaya yardımcı olan bir düzenlemedir. Yöresel ürünlere meraklı biri olarak coğrafi işaretler her zaman ilgimi çekmiştir.
*Coğrafi İşaret: Belirgin bir niteliği, ünü veya diğer özellikleri bakımından kökeninin bulunduğu yöre, alan, bölge veya ülke ile özdeşleşmiş ürünü gösteren işarettir.Türkiye’ de Coğrafi işaretlerin tescili için yetkili merci Türk Patent ve Marka Kurumudur.
Bu yazıda coğrafi işaret adı “Ezine Peyniri” , “Edirne Beyaz Peyniri” ve “Kırklareli Beyaz Peyniri” olan peynirlerin üretim alanlarını, üretim metodlarını ve karekteristik özelliklerini anlatacağım.
Coğrafi işaret tescilli bu peynirlerdenEzine Peyniri ve Kırklareli Beyaz Peynirinin coğrafi işaret türü menşe adı*,Edirne Beyaz peynirinin coğrafi işaret türü ise mahreç işaretidir.**
Coğrafi işaretin “Menşe Adı” ve “Mahreç İşareti” olmak üzere iki türü vardır.
Coğrafi işaretli ürünlerde kullanılması zorunlu “menşe adı ” ve “mahreç işareti” amblemleri
*Menşe Adı : Bir ürün niteliklerinin tümü ya da esas nitelikte olanları belirli bir coğrafyadan kaynaklanıyorsa bu durumdaki coğrafi işaretlere “menşe adı” denir. Bu anlamdaürün niteliklerini ancak ait olduğu yörede üretildiğinde kazanabildiğinden menşe adına sahip ürünler belirtilen coğrafya dışında üretilemezler. Ürünün üretimi, işlenmesi ve diğer işlemlerinin tümü belirlenen coğrafayada yapılır. Antep Fıstığı, Anamur Muzu gibi.
**Mahreç işareti :Bir ürün belirgin bir niteliği, ünü veya diğer özellikleri itibarıyla belirli bir coğrafi alan ile özdeşleşmiş olan; Üretim, işlenmesi ve diğer işlemlerinden aşamalarından en az biri belirlenmiş coğrafi alan içinde gerçekleşmesi gereken ürünlerin konu olduğu coğrafi işaretlere “mahreç işareti” denir. Ürünün yöre ile tek bağı ünü de olabilir. Mahreç işaretli ürünlerin tescil kriterlerine uyulması şartıyla yöre dışında da üretilmesi mümkündür. Antep Baklavası, Gaziantep Lahmacunugibi.
Ezine Peyniri, Edirne Beyaz Peyniri ve Kırklareli Beyaz Peyniri, olgunlaştırıldıktan sonra tüketime sunulan peynirlerdir. Aralarında bazı farklılıkları olsa da her üç peynir de klasik yöntemle ve peynir kültürü kullanılmaksızın üretilir. Üretimlerinde sadece süt, maya ve tuz kullanılır. Süt her üçünde de pastörize edilir.
EZİNE PEYNİRİ ( Çanakkale)
Tescil tarihi : 10.04.2007 Tescil Türü : Menşe Adı
Ezine yöresinde üretilen pek çok farklı beyaz peynir çeşidini market raflarında görmekteyiz. Bu beyaz peynirler ; Ezine klasik inek peyniri , Ezine klasik, Ezine inek peyniri, Ezine tam yağlı olgunlaştırılmış inek peyniri, Ezine keçi peyniri, Ezine koyun peyniri gibi ifadelerle satılmaktadır. Bu peynirlerin hepsi de lezzetli ve beğenilen peynirlerdir ancak coğrafi işaret tescilli olan peynir bunlardan biri değildir !
Yazımızın konusu peynirin coğrafi işaret adı kelimesi kelimesine ” EZİNE PEYNİRİ “ şeklindedir ve etiket üzerinde bu şekilde yazılır. “Ezine Peyniri “ yukarıda sıraladığım örneklerdeki peynirler gibi tek başına keçi, inek ya da koyun sütünden değil üç sütün belirli oranda karışımından hazırlanan bir peynirdir. Bu peynir Türk Patent ve Marka Kurumu tarafından üretim yeri, metodu ve karakteristiközellikleri açısından belgelendirilerektescillenmiştir. Belirtilen coğrafi sınırlar içerisinde bulunan tüm üreticiler tescilde belirtilen koşullara uygun olarak üretim yapmak şartıyla ürün etiketinde “Ezine Peyniri” ifadesini kullanabilirler. Ayrıca bu peynirlerin etiketine coğrafi işaret menşe adı ambleminin konulması zorunludur.
“Ezine peyniri” etiketi örneği ve içindekiler
“EzinePeyniri” özellikleri şöyledir ;
Üretim Alanı : Ezine peynirinin üretim alanı ; Ezine, Bayramiç, Ayvacık ilçelerinin tamamı ile Çan ilçesine bağlı Şerbetli, Etili, Alatliburun, Küçüklü, Alibeyköy ve Söğütalan ve Merkez ilçeye bağlı Karacaören ,Kurşunlu, Şerbetli ve Kirazlı Köyleridir (mahalle). Üretim süreçleri ve malzemeleri tamamen bu alan gerçekleştirilir.
Üretimde Kullanılan Sütve Diğer Maddelerin Özellikleri : Ezine peynirinin yapımında herhangi bir yöreden elde edilen sütler kullanılamaz. Üretimde Ezine, Bayramiç ve Ayvacık ilçelerinin doğal bitki örtüsü ve su kaynaklarıyla beslenen koyun, keçi ve ineklerin sütler kullanılmalıdır. Özgün bitki örtüsünde bulunan yüzlerce kokulu bitkinin süt hayvanları tarafından yem olarak tüketilmesi sonucu sütün tadı ve aroması etkilenmektir. Bu sütlerden yapılan peynirler de kendine özgü tat ve aromaya sahip olmaktadır.
Ezine peyniri mevsimine göre keçi sütü en az %40, koyun sütü %45 ila % 55, inek sütü en fazla % 15 olacak şekilde hazırlanan karışımdan yapılır.
Kullanılan maya şirden mayası, tuz ise deniz tuzudur.
Olgunlaştırma Süresi : Hazırlandıktan sonra tenekelere konulan peynir en az 8 ay süreyle 2 – 4 °C sıcaklıktaki soğuk hava deposunda olgunlaştırılır.
Ezine Peyniri : Tam yağlı bir peynirdir. Dolayısıyla yarım yağlı, az yağlı ya da yağsız çeşitleri olmaz.
Ezine Peyniri
Temmuz 2021 itibariyle Türk Patent Ensititüsüne bildirilen 27 tane Ezine Peyniri üreticisi vardır.
EDİRNE BEYAZ PEYNİRİ
Tescil tarihi : 23.10.2007 Tescil türü : Mahreç işareti
Yöreye özgü sütün yağından kaynaklanan hafif sarımtrak beyaz renkli “Edirne Peyniri”
Üretim alanı : Edirne Beyaz Peyniri coğrafi işaret türlerinden mahreç işareti olarak tescil edilmiştir. Edirne Beyaz Peyniri tescil belgesinde belirtilen koşullara uyulması şartıyla sadece Edirne’de değil Türkiye’nin farklı illerinde de üretilebilir. Bu şartlardan en önemlisi kullanılan sütün Edirne yöresine ait olması gerektiğidir !
“Edirne Beyaz Peyniri” etiket örneği
Kullanılan süt ve diğer maddeler :Edirne peyniri yöreye ait keçi, koyun ve inek sütlerinden yapılır. Üretiminde katkı maddesi yada üretimde yardımcı herhangi bir maddesi kullanılamaz.
Olgunlaştırma süresi :Tenekeler içerisinde 2-4 °C sıcaklıkta en az 3 aydır.
Edirne Beyaz Peyniri isteğe göre tam yağlı, yarım yağlı ya da az yağlı olarak üretilebilir.
KIRKLARELİ BEYAZ PEYNİRİ
Tescil tarihi : 23.12.2020 Tescil türü : Menşe adı
Üretim alanı : Kırklareli il sınırlarının tamamıdır.
Kullanılan süt ve diğer maddeler : Hammadde olarak kullanılacak süt Kırklareli ilinde yetiştirilen ve il sınırlarındaki meralardan beslenen inek, keçi ve koyun sütleri olmalıdır. Bu meralarda bulunan doğal bitki örtüsü (endemik bitki türleri) sütün ve peynirin aromasını etkilemektedir. Kırklareli Beyaz Peyniri inek, keçi, koyun sütlerinin karışımından ( paçal ) yapılabileceği gibi sadece inek sütü kullanılarak ta yapılabilir . Paçal beyaz peynir üretiminde kullanılan süt oranları %30-% 45 koyun, %25-%40 keçi, %15-%30 inek sütü şeklindedir. Üretimde şirden mayası kullanılır.
Olgunlaştırma süresi : Kırklareli beyaz peyniri 2-4 °C de en az 6 ay olgunlaştırıldıktan sonra tüketime sunulur.
Kırklareli Beyaz Peyniri sicil belgesinde :
“Kırklareli meralarının ham protein kaynağı baklagille zengin olması sayesinde kuru madde içeriği daha yüksek ve daha fazla yağlı beyaz peynir üretimi yapılır. Kırklareli Beyaz Peyniri en az %49 kuru madde, en az %27 yağ ve en az %17 protein içerir. ”
ifadesi yer almaktadır. Piyasada satılan olgunlaştırılmış beyaz peynirlerin büyük çoğunluğunun kuru madde miktarının % 40 olduğu düşünüldüğünde bu oranın oldukça yüksek olduğu anlaşılmaktadır.
Not : Coğrafi işaretli ürünlerinaslına uygun şekilde üretilip üretilmediğinin kontrolü, tescili alan kurum ve kuruluşlardan, üniversite akademisyenlerinden ve Türk Marka ve Patent Kurumundan katılan uzmanlardan oluşur. Komisyon tescil aşamasında belirlenir ve tescil belgesine yazılır. Tarım ve Orman Bakanlığı da coğrafi işaretlerin kullanımının denetimini yapar.
Kaynaklar
–Ezine Peyniri, Edirne Beyaz Peyniri ve Kırklareli Beyaz Peyniri Coğrafi İşaret Sicil Belgeleri Coğrafi İşaretler Portalı ci.gov.tr/cografi-isaretler
–6769 sayılı Sınai Mülkiyet Kanunu
–Sınai Mülkiyet Kanununun Uygulanmasına Dair Yönetmelik 24 Nisan 2017 Sayı : 30047
Coğrafi işaret* tescili, bir ürünün gerçek üreticisini koruyan, tüketicinin taklit ürünlerle aldanmasını önleyen, tek bir üretici için değil uygun üretim yapan o coğrafyadaki her üretici için geçerli haklar sağlayan, yöresel ürünlerin yok olmasını önleyerek kültürümüzü korumaya yardımcı olan bir düzenlemedir. Yöresel ürünlere meraklı biri olarak coğrafi işaretler her zaman ilgimi çekmiştir.
*Coğrafi İşaret: Belirgin bir niteliği, ünü veya diğer özellikleri bakımından kökeninin bulunduğu yöre, alan, bölge veya ülke ile özdeşleşmiş ürünü gösteren işarettir.Türkiye’ de Coğrafi işaretlerin tescili için yetkili merci Türk Patent ve Marka Kurumudur.
Bu yazıda coğrafi işaret adı “Ezine Peyniri” , “Edirne Beyaz Peyniri” ve “Kırklareli Beyaz Peyniri” olan peynirlerin üretim alanlarını, üretim metodlarını ve karekteristik özelliklerini anlatacağım.
Coğrafi işaret tescilli bu peynirlerden Ezine Peyniri ve Kırklareli Beyaz Peynirinin coğrafi işaret türü menşe adı*, Edirne Beyaz peynirinin coğrafi işaret türü ise mahreç işaretidir.**
Coğrafi işaretin “Menşe Adı” ve “Mahreç İşareti” olmak üzere iki türü vardır.
*Menşe Adı : Bir ürün niteliklerinin tümü ya da esas nitelikte olanları belirli bir coğrafyadan kaynaklanıyorsa bu durumdaki coğrafi işaretlere “menşe adı” denir. Bu anlamda ürün niteliklerini ancak ait olduğu yörede üretildiğinde kazanabildiğinden menşe adına sahip ürünler belirtilen coğrafya dışında üretilemezler. Ürünün üretimi, işlenmesi ve diğer işlemlerinin tümü belirlenen coğrafayada yapılır. Antep Fıstığı, Anamur Muzu gibi.
**Mahreç işareti : Bir ürün belirgin bir niteliği, ünü veya diğer özellikleri itibarıyla belirli bir coğrafi alan ile özdeşleşmiş olan; Üretim, işlenmesi ve diğer işlemlerinden aşamalarından en az biri belirlenmiş coğrafi alan içinde gerçekleşmesi gereken ürünlerin konu olduğu coğrafi işaretlere “mahreç işareti” denir. Ürünün yöre ile tek bağı ünü de olabilir. Mahreç işaretli ürünlerin tescil kriterlerine uyulması şartıyla yöre dışında da üretilmesi mümkündür. Antep Baklavası, Gaziantep Lahmacunu gibi.
Ezine Peyniri, Edirne Beyaz Peyniri ve Kırklareli Beyaz Peyniri, olgunlaştırıldıktan sonra tüketime sunulan peynirlerdir. Aralarında bazı farklılıkları olsa da her üç peynir de klasik yöntemle ve peynir kültürü kullanılmaksızın üretilir. Üretimlerinde sadece süt, maya ve tuz kullanılır. Süt her üçünde de pastörize edilir.
EZİNE PEYNİRİ ( Çanakkale)
Tescil tarihi : 10.04.2007 Tescil Türü : Menşe Adı
Ezine yöresinde üretilen pek çok farklı beyaz peynir çeşidini market raflarında görmekteyiz. Bu beyaz peynirler ; Ezine klasik inek peyniri , Ezine klasik, Ezine inek peyniri, Ezine tam yağlı olgunlaştırılmış inek peyniri, Ezine keçi peyniri, Ezine koyun peyniri gibi ifadelerle satılmaktadır. Bu peynirlerin hepsi de lezzetli ve beğenilen peynirlerdir ancak coğrafi işaret tescilli olan peynir bunlardan biri değildir !
Yazımızın konusu peynirin coğrafi işaret adı kelimesi kelimesine ” EZİNE PEYNİRİ “ şeklindedir ve etiket üzerinde bu şekilde yazılır. “Ezine Peyniri “ yukarıda sıraladığım örneklerdeki peynirler gibi tek başına keçi, inek ya da koyun sütünden değil üç sütün belirli oranda karışımından hazırlanan bir peynirdir. Bu peynir Türk Patent ve Marka Kurumu tarafından üretim yeri, metodu ve karakteristik özellikleri açısından belgelendirilerek tescillenmiştir. Belirtilen coğrafi sınırlar içerisinde bulunan tüm üreticiler tescilde belirtilen koşullara uygun olarak üretim yapmak şartıyla ürün etiketinde “Ezine Peyniri” ifadesini kullanabilirler. Ayrıca bu peynirlerin etiketine coğrafi işaret menşe adı ambleminin konulması zorunludur.
“Ezine Peyniri” özellikleri şöyledir ;
Üretim Alanı : Ezine peynirinin üretim alanı ; Ezine, Bayramiç, Ayvacık ilçelerinin tamamı ile Çan ilçesine bağlı Şerbetli, Etili, Alatliburun, Küçüklü, Alibeyköy ve Söğütalan ve Merkez ilçeye bağlı Karacaören ,Kurşunlu, Şerbetli ve Kirazlı Köyleridir (mahalle). Üretim süreçleri ve malzemeleri tamamen bu alan gerçekleştirilir.
Üretimde Kullanılan Süt ve Diğer Maddelerin Özellikleri : Ezine peynirinin yapımında herhangi bir yöreden elde edilen sütler kullanılamaz. Üretimde Ezine, Bayramiç ve Ayvacık ilçelerinin doğal bitki örtüsü ve su kaynaklarıyla beslenen koyun, keçi ve ineklerin sütler kullanılmalıdır. Özgün bitki örtüsünde bulunan yüzlerce kokulu bitkinin süt hayvanları tarafından yem olarak tüketilmesi sonucu sütün tadı ve aroması etkilenmektir. Bu sütlerden yapılan peynirler de kendine özgü tat ve aromaya sahip olmaktadır.
Ezine peyniri mevsimine göre keçi sütü en az %40, koyun sütü %45 ila % 55, inek sütü en fazla % 15 olacak şekilde hazırlanan karışımdan yapılır.
Kullanılan maya şirden mayası, tuz ise deniz tuzudur.
Olgunlaştırma Süresi : Hazırlandıktan sonra tenekelere konulan peynir en az 8 ay süreyle 2 – 4 °C sıcaklıktaki soğuk hava deposunda olgunlaştırılır.
Ezine Peyniri : Tam yağlı bir peynirdir. Dolayısıyla yarım yağlı, az yağlı ya da yağsız çeşitleri olmaz.
Temmuz 2021 itibariyle Türk Patent Ensititüsüne bildirilen 27 tane Ezine Peyniri üreticisi vardır.
EDİRNE BEYAZ PEYNİRİ
Tescil tarihi : 23.10.2007 Tescil türü : Mahreç işareti
Üretim alanı : Edirne Beyaz Peyniri coğrafi işaret türlerinden mahreç işareti olarak tescil edilmiştir. Edirne Beyaz Peyniri tescil belgesinde belirtilen koşullara uyulması şartıyla sadece Edirne’de değil Türkiye’nin farklı illerinde de üretilebilir. Bu şartlardan en önemlisi kullanılan sütün Edirne yöresine ait olması gerektiğidir !
Kullanılan süt ve diğer maddeler : Edirne peyniri yöreye ait keçi, koyun ve inek sütlerinden yapılır. Üretiminde katkı maddesi yada üretimde yardımcı herhangi bir maddesi kullanılamaz.
Olgunlaştırma süresi : Tenekeler içerisinde 2-4 °C sıcaklıkta en az 3 aydır.
Edirne Beyaz Peyniri isteğe göre tam yağlı, yarım yağlı ya da az yağlı olarak üretilebilir.
KIRKLARELİ BEYAZ PEYNİRİ
Tescil tarihi : 23.12.2020 Tescil türü : Menşe adı
Üretim alanı : Kırklareli il sınırlarının tamamıdır.
Kullanılan süt ve diğer maddeler : Hammadde olarak kullanılacak süt Kırklareli ilinde yetiştirilen ve il sınırlarındaki meralardan beslenen inek, keçi ve koyun sütleri olmalıdır. Bu meralarda bulunan doğal bitki örtüsü (endemik bitki türleri) sütün ve peynirin aromasını etkilemektedir. Kırklareli Beyaz Peyniri inek, keçi, koyun sütlerinin karışımından ( paçal ) yapılabileceği gibi sadece inek sütü kullanılarak ta yapılabilir . Paçal beyaz peynir üretiminde kullanılan süt oranları %30-% 45 koyun, %25-%40 keçi, %15-%30 inek sütü şeklindedir. Üretimde şirden mayası kullanılır.
Olgunlaştırma süresi : Kırklareli beyaz peyniri 2-4 °C de en az 6 ay olgunlaştırıldıktan sonra tüketime sunulur.
Kırklareli Beyaz Peyniri sicil belgesinde :
“Kırklareli meralarının ham protein kaynağı baklagille zengin olması sayesinde kuru madde içeriği daha yüksek ve daha fazla yağlı beyaz peynir üretimi yapılır. Kırklareli Beyaz Peyniri en az %49 kuru madde, en az %27 yağ ve en az %17 protein içerir. ”
ifadesi yer almaktadır. Piyasada satılan olgunlaştırılmış beyaz peynirlerin büyük çoğunluğunun kuru madde miktarının % 40 olduğu düşünüldüğünde bu oranın oldukça yüksek olduğu anlaşılmaktadır.
Not : Coğrafi işaretli ürünlerin aslına uygun şekilde üretilip üretilmediğinin kontrolü, tescili alan kurum ve kuruluşlardan, üniversite akademisyenlerinden ve Türk Marka ve Patent Kurumundan katılan uzmanlardan oluşur. Komisyon tescil aşamasında belirlenir ve tescil belgesine yazılır. Tarım ve Orman Bakanlığı da coğrafi işaretlerin kullanımının denetimini yapar.
Kaynaklar